Uygulama Geliştiricilerden Gelen Şikayetler

Günümüzde uygulama geliştiricilerinin Google ve Apple'a yönelik şikayetleri gittikçe artmaktadır. Bu şikayetler genellikle uygulamaların Google ve/veya Apple'ın uygulama mağazalarından kaldırılmasıyla ilgilidir. Uygulamaların kaldırılmasının nedenleri olarak; uygulama mağazasının iş modeline müdahale, çeşitli yasal hükümlerin ihlali, herhangi bir uygulama benzeri hizmet sunmama ve/veya uygulama mağazasının hüküm ve koşullarının genel ihlali, sayılmıştır.

Yakın zamanlarda, uygulama geliştiricilerinin Apple ve Google'ın bu konudaki işlemleri hakkında daha fazla tepki gösterdikleri görülmektedir. Bu yeni vakalarda uygulama geliştiricileri, Apple ve Google'ın uygulama kaldırma işlemlerinin ve ticari uygulamalarının, rekabeti ortadan kaldırmayı ve baltalamayı hedefleyen, rekabet karşıtı bir etkiye sahip olduğunu iddia etmektedirler[1].

Bütün bu şikayetler ve zararlı olduğu iddia edilen ticari uygulamalar sebebiyle dijital marketlerdeki hakimiyetin kötüye kullanımını engellemek için bir hukuki düzenleme gereksinimi doğmuştur. Bu doğrultuda 15.12.2020 tarihinde Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından Avrupa Birliği Konseyi'ne Dijital Piyasalar Yasası (“DMA”) teklifi sunulmuştur.

Dijital Piyasalar Yasası (Digital Markets Act) Teklifi

Teklif, Komisyon tarafından “geçit bekçisi” (gatekeeper) olarak tanımlanan büyük çevrimiçi platform şirketlerini hedefleyen bir dizi kural sunmaktadır. İlgili öneri, küçük ve orta ölçekli işletmeleri büyük teknoloji şirketleriyle rekabet halindeyken korumayı ve dolayısıyla tüketici refahını artırmayı amaçlamaktadır[2].

Avrupa Birliği, bu platformlar tarafından gerçekleştirilen belirli zararlı ticari uygulamalar için son 10 yılda rekor para cezaları uygulamak zorunda kalmıştır. DMA, bu uygulamaları doğrudan yasaklamayı, yeni platformlar ve Avrupalı işletmeler için daha adil ve daha rekabetçi bir ekonomik alan yaratmayı hedeflemektedir. Bu kurallar, dijital pazarları canlandırmanın, tüketici seçimini geliştirmenin, dijital ekonomide daha iyi değer paylaşımı sağlamanın ve yeniliği artırmanın anahtarı olacaktır[3].

Öneri, küresel çapta faaliyet gösteren ve diğer şirketleri piyasadan dışlama gücüne sahip olan büyük teknoloji şirketlerine yönelik en büyük kurallar bütününden biri olması nedeniyle dikkat çekicidir[4].

DMA, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde (OJEU) yayınlanmış ve 1 Kasım 2022'de yürürlüğe girmiştir. Yürürlüğe girmesinden altı ay sonra, yani 2 Mayıs 2023’te uygulanmaya başlayacaktır. DMA'nın iki genel amacı vardır: "dijital sektördeki pazarlar için rekabet edilebilirliği ve adaleti sağlamak.”[5]

DMA, büyük çevrimiçi platformlar için net kurallar tanımlamaktadır. Çok sayıda kullanıcı için “bekçi” görevi gören büyük çevrimiçi platformların, bu kullanıcılara erişmek isteyen şirketlerin aleyhine, konumunu kötüye kullanmamasını sağlamayı amaçlamaktadır[6]. Ayrıca DMA, Avrupa Komisyonu'na geniş soruşturma ve uygulama yetkileri vermektedir.

DMA'nın 2. ve 3. maddeleri “bekçi” tanımını oluşturan unsurları içerir. Bu unsurlara uyan teşebbüsler geçit bekçisi olarak tanımlanabilecekler ve bahsedilen kurallara uymak zorunda kalacaklardır.

Geçit Bekçisi Olarak Tanımlanabilecek Platformlar

2. maddeye göre, bir teşebbüsün "geçit bekçisi" olarak tanımlanabilmesi için aşağıda verilen temel platform hizmetlerinden (core platform services) birini sağlaması gerekir:

1. Çevrimiçi aracılık hizmetleri
2. Çevrimiçi arama motorları
3. Çevrimiçi sosyal ağ hizmetleri
4. Video paylaşım platformu hizmetleri
5. Numaradan bağımsız kişiler arası elektronik iletişim hizmetleri
6. İşletim sistemleri
7. Web tarayıcıları
8. Sanal asistanlar
9. Bulut bilişim hizmetleri; ve
10. (i) ile (ix) arasındaki maddelerde listelenen temel platform hizmetlerinden herhangi biri ile birlikte sağlanan çevrimiçi reklamcılık hizmetleri.

Bu temel platform hizmetlerinden birini sağlamanın yanı sıra geçit bekçisi olarak tanımlanabilmek için, madde 3/1'de belirtilen kriterlerin sağlanması gerekmektedir.

Bu doğrultuda:

• Potansiyel geçit bekçisi, AB iç pazarı üzerinde önemli bir etkiye sahip olmalıdır. Bu kriterin, teşebbüsün son üç mali yılda 7,5 milyar Euro'nun üzerinde AB cirosu elde etmesi durumunda karşılandığı varsayılmaktadır. Ya da alternatif olarak, teşebbüsün son üç mali yılın her birinde 7,5 milyar Euro'nun üzerinde yıllık cirosu veya son mali yılda piyasa değeri veya eşdeğer adil piyasa değeri 75 milyar Euro'nun üzerinde olması ve Avrupa Birliği'nin en az üç Üye Devletinde aynı temel platform hizmetini sağlaması gerekir.
• Teşebbüs tarafından sağlanan temel platform hizmeti, kurumsal kullanıcıların son kullanıcılara ulaşması için önemli bir geçit görevi görmelidir. Bu durumda, ilgili teşebbüsün son mali yılda Avrupa Birliği’nde yerleşik aylık 45 milyondan fazla aktif son kullanıcıya ve Avrupa Birliği’nde kurulmuş 10.000'den fazla yıllık aktif kurumsal kullanıcıya hizmet vermesi gerekir.
• Üçüncüsü, teşebbüsün faaliyetlerinde sağlam ve kalıcı bir konuma sahip olması gerekir veya yakın gelecekte böyle bir konuma sahip olacağı öngörülmelidir. Yukarıdaki kullanıcı sayısı eşikleri son üç mali yılın her birinde karşılanmışsa, bu şartın gerçekleştiği varsayılır[7].

Geçit Bekçisi Statüsünün Belirlenmesi ve Uygulanması

Yukarıda özetlendiği gibi, DMA 1 Kasım 2022'de yürürlüğe girmiş ve 2 Mayıs 2023'te uygulanmaya başlayacaktır. Ardından, iki ay içinde, yani 2 Temmuz 2023'e kadar, madde 3/1'deki kriterleri karşılayan temel platform hizmeti sağlayıcıları Komisyon’a bir bildirim sunmak zorunda kalacaktır.

Komisyon, madde 3/3 uyarınca teşebbüslerin bildirimini aldıktan sonra, bildirimden sonraki 45 iş günü içinde ilgili teşebbüsü geçit bekçisi olarak tanımlayıp tanımlamayacağına karar vermek ve ayrıca geçit bekçisinin gerçekleştirdiği kabul edilen temel platform hizmetlerini listelemek zorundadır. Tanımlama kararının dayandırıldığı olgularda önemli değişiklikler olması veya kararın eksik, yanlış veya yanıltıcı bilgilere dayanması halinde, tanımlama kararı herhangi bir zamanda değiştirilebilir, yeniden gözden geçirilebilir veya yürürlükten kaldırılabilir. Komisyon ayrıca, 4. madde uyarınca, tanımlamaların uygun olup olmadığını, değiştirilmesi veya yürürlükten kaldırılması gerekip gerekmediğini doğrulamak için her üç yılda bir, belirlenen geçit bekçilerinin durumunu ve sundukları temel platform hizmetlerini gözden geçirmekle yükümlüdür.

Bir teşebbüs madde 3/1’deki kriterleri karşılamasa bile, Komisyon yine de kendi inisiyatifiyle teşebbüsü madde 2 temelinde geçit bekçisi olarak belirlemeye karar verebilir[8].

Geçit Bekçilerinin Yükümlülükleri

Yükümlülükler ve yasaklar DMA'nın 5 ve 6. maddelerinde sıralanmıştır.

5. Maddedeki Yükümlülükler[9]

1. Farklı hizmetler kapsamında elde edilen kişisel verileri birleştirmekten kaçınmak,
2. Kurumsal kullanıcıların son kullanıcılara üçüncü taraf aracılık hizmetleri aracılığıyla aynı hizmetleri geçit bekçisi aracılığıyla sunulanlardan farklı koşullarda sunmalarına izin vermek,
3. Kurumsal kullanıcıların, son kullanıcılara teklif sunmasına ve sözleşmeler yapmasına izin vermek,
4. Kurumsal kullanıcıların, geçit bekçilerinin uygulamalarıyla ilgili sorunları ilgili kamu makamlarına iletmesini engellemekten veya kısıtlamaktan kaçınmak,
5. Kurumsal kullanıcıların, bir geçit bekçisinin temel platform hizmetlerini kullanan kurumsal kullanıcı tarafından sunulan hizmetler bağlamında, söz konusu geçit bekçisinin bir tanımlama hizmetini kullanmasını, teklif etmesini veya onunla birlikte çalışmasını zorunlu kılmaktan kaçınmak,
6. Temel platform hizmetlerinden herhangi birine erişmek, kaydolmak veya kaydolmak için bir koşul olarak kurumsal kullanıcıların veya son kullanıcıların diğer temel platform hizmetlerine abone olmalarını veya bunlara kaydolmalarını istemekten kaçınmak,
7. Reklamcılık hizmetinin verildiği reklamcılar ve yayıncılar tarafından ödenen ücret ve reklamcılık hizmeti kapsamında bir reklamın yayınlanması için her bir yayıncıya ödenen ücret hakkında reklamcılara ve yayıncılara bilgi sağlamak.

6. Maddedeki Yükümlülükler[10]

1. Geçit bekçileri tarafından kamuya açık olmayan herhangi bir veriyi kullanmaktan kaçınmak,
2. Son kullanıcıların, daha önceden bir temel platform hizmetine yüklenmiş bulunan yazılım uygulamalarını kaldırmasına izin vermek,
3. Üçüncü taraf yazılım uygulamalarının ve sistemlerinin kullanımına izin vermek,
4. Birlikte çalışabilirliği uygulamak,
5. Sıralamada geçit bekçisinin kendisini daha çok tercih edilecek şekilde davranmasından kaçınmak ve bu sıralamaya adil ve ayrım gözetmeyen erişim koşulları uygulamak,
6. Son kullanıcıların geçit bekçisinin işletim sistemi kullanılarak erişilecek farklı yazılım uygulamaları ve hizmetleri arasında geçiş yapma ve bunlara abone olma yeteneklerini teknik olarak kısıtlamaktan kaçınmak,
7. Reklamcılara ve yayıncılara geçit bekçisinin kullandığı performans ölçüm araçlarına ve ilgili bilgilere ücretsiz erişim sağlamak,
8. Kurumsal kullanıcılara sürekli ve gerçek zamanlı veri taşınabilirliği sağlamak,
9. Çevrimiçi arama motorlarının üçüncü taraf sağlayıcılarına talepleri üzerine, geçit bekçisinin çevrimiçi arama motorlarında son kullanıcılar tarafından oluşturulan aramayla ilgili verileri sıralamak (ranking), aramak (query), tıklamak (click) ve görüntülemek (view) için makul ve ayrımcı olmayan erişim şartları sağlamak,
10. Kurumsal kullanıcılar için yazılım uygulama mağazasına adil, makul ve ayrımcı olmayan erişim koşulları sağlamak.

Sonuç olarak[11]

Geçit bekçisi olarak tanımlanan teşebbüsler artık:

• Kendi ürünlerini veya hizmetlerini diğerlerinden daha yüksek puanlayamayacak,
• Bir hizmet sırasında toplanan özel verileri başka bir hizmetin amaçları için yeniden kullanmayacak,
• Kurumsal kullanıcılar için haksız koşullar oluşturamayacak,
• Belirli yazılım uygulamalarını önceden yükleyemeyecek ve
• Uygulama mağazalarında listelenmek için uygulama geliştiricilerinin belirli hizmetleri (örneğin ödeme sistemleri veya kimlik sağlayıcıları) kullanmasını zorunlu kılamayacaktır.

Geçit Bekçisinin Yükümlülüklere Uymamasının Sonuçları

Bir geçit bekçisi mevzuatta belirtilen kuralları ihlal ederse, dünya çapındaki toplam cirosunun %10'una kadar para cezasına muhatap olabilecektir.

Bir geçit bekçisi DMA'ya sistematik olarak uymazsa, yani sekiz yılda en az üç kez kuralları ihlal ederse, Avrupa Komisyonu bir piyasa araştırması açabilir ve gerekirse davranışsal veya yapısal çözümler uygulayabilir.

 

Denetim Sistemi

İç pazarda yüksek derecede uyum sağlamak için, Avrupa Komisyonu düzenlemenin tek uygulayıcısı olacaktır. Komisyon, geçit bekçilerinin uymak zorunda oldukları kuralları net bir şekilde anlamalarını sağlamak ve gerektiğinde uygulamalarını belirtmek için düzenleyici işlemler yapmaya karar verebilir.

Avrupa Komisyonu'nun çalışmalarına yardımcı olmak ve kolaylaştırmak için bir danışma komitesi ve üst düzey bir grup oluşturulacaktır. Üye devletler, ulusal rekabet otoritelerini olası ihlallere ilişkin soruşturma başlatmaları ve bulgularını Komisyon’a iletmeleri için yetkilendirebilecektir[12].

Sonuç

Sonuç olarak, Dijital Piyasalar Yasası, büyük dijital şirketlerin dijital pazarda adil rekabeti sürdürmeleri için yükümlülükler getirmektedir. Büyük teknoloji şirketlerinin hakimiyetini kötüye kullanmasını önlemeyi amaçlamakta ve yeni şirketleri tüketici yararına daha geniş seçenekler sunmak için pazara girmeye teşvik etmektedir. Dijital Piyasalar Yasası, sadece Avrupa Birliği üye ülkeleri için bağlayıcı kurallar koyarken, küresel platformlar üzerinde de bağlayıcı bir etkiye sahip olacaktır. Bu kurallar, önümüzdeki yıllarda dijital platformlar için küresel standartları belirleyen bir model de olabilir[13].